De meeste mensen met autisme zien de wereld op een andere manier. Hun zintuigen nemen extreem veel dingen op en de hersenen verwerken deze informatie anders. Om met dit unieke fenomeen om te gaan zijn er verschillende systemen, therapieën en instrumenten zodat mensen met autisme geholpen kunnen worden om problemen te overwinnen, hun zintuigelijke informatie te verwerken en beter te kunnen communiceren. Hun ontwikkelingsmogelijkheden hangen bijgevolg heel erg af van hun omgeving en de bereidheid van de mensen rondom hen, om “autismevriendelijk” te zijn.
Vanaf je geboorte kan je leren, iedereen kan leren, maar elk kind leert op een andere manier, zijn manier. Als je als ouder, de manier van het opdoen van kennis en het toepassen ervan door je kind, op zijn eigen unieke manier, begrijpt, maakt dit een zeer groot verschil!
Het verschil tussen frustratie wegens falen en vreugde wegens succes. Hoe meer succes, hoe meer motivatie om bij te leren!
Je kunt je de hersenen van een kind bij de geboorte voorstellen als een onbeschreven wit blad. Door ervaringen en stimulatie van de omgeving worden in de hersenen verbindingen gemaakt. Jaar na jaar, ervaring na ervaring, ontdekt het kind zijn leefomgeving en de wereld. Het witte blad wordt beschreven, continu, een heel leven lang. Dit is ook zo bij mensen met autisme.
Sommige mensen met autisme denken in plaatjes. Doen wij dit ook niet? In elke internationale luchthaven, in bedrijven, congreshallen, supermarkten kan je pictogrammen vinden. Pictogrammen is communicatie in plaatjes…
Doorsneehersenen van een doorsneemens (die toch al niet bestaat, maar goed…) zijn van nature uit in staat om te veralgemenen. Veralgemenen wil zeggen dat ieder van ons in staat is om van nature uit algemene beginselen te formuleren op grond van specifieke gevallen.
“Wat vindt je leuk? Sporten.” Iemand met autisme zal alle sporten opnoemen die hij of zij kent. De algemene term sport komt er niet uit omdat iemand met autisme zich concentreert op specifieke gevallen, niet op grote lijnen. Het bos niet meer zien door de bomen…
Iemand met autisme leert en functioneert het beste door nieuwe begrippen uit te leggen met een plaatje of door het object zelf te tonen. Een foto of prent zegt meer dan duizend woorden, zeker voor iemand met autisme, die je doodleuk zal vragen: “Wat zijn die duizend woorden?”.
Neem de hand van iemand met autisme vast en laat het een object betasten. Vaak gebruiken mensen met autisme (zeker deze met ernstige vormen van autisme) hun tastzin als betrouwbaarste instrument om kennis te verwerven.
Heb je net je kind met autisme geleerd zijn felgroen gekleurde veters van zijn sportschoenen te knopen en wil je dat hij nu ook zijn zwarte schoenen met veters knoopt, dan heb je vast een probleem. Het zou best kunnen dat hij/zij dat niet kan. Mensen met autisme hebben moeite met het “transfereren” van hun nieuwe kennis naar deze andere situatie (andere kleur veters, andere kleur schoenen).
Mensen met autisme hebben problemen om gedrag te tonen in nieuwe situaties. Situaties die voor ons dezelfde zijn, maar voor hen als verschillend overkomen.
Mensen met autisme hebben heel wat zintuigelijke problemen.
“We noemden Assi Calamity Jane (stripfiguur serie Lucky Luke) omdat er haar altijd wat overkwam. Assi kwam meer dan eens in aanvaring met hoeken van kasten en tafels. Deuren die plotseling niet meer op dezelfde plek stonden waren een probleem.
Bij het fietsen zwiepte haar fiets, bij het voorbijrijden van een vrachtwagen, plotseling in de haag aan de kant. Huilend stond ze daar en wist niet meer wat ze met dat ijzeren ding in haar hand moest aanvangen.
Het hondje van de buren was voor haar een nachtmerrie, nadat hij onverwacht op haar was afgestevend, luid blaffend en keffend als een gek. Alleen de deur uitgaan was voor haar geen optie meer totdat we zijn verhuisd.
Assi wil steeds alle deuren dicht wanneer zij slapen gaat. De kamerdeur, de livingdeur, de badkamerdeur, alles moet potdicht of ze raakt geïrriteerd als een gek. Soms stormt ze vanuit haar kamer woest de woonkamer binnen en beveelt dat we moeten zwijgen en zoveel kabaal niet moeten maken wanneer we daar nog even rustig aan het napraten zijn over de belevenissen van de voorbije dag.
’s Nachts in bed kan Assi liggen woelen en met haar benen liggen stampen dat je er bang van wordt. Is de dag druk geweest, om één of andere reden, dan kunnen er nog ellelange verhalen bijkomen. Blijkbaar verwerkt zij de hevige prikkels van de voorbije dag op die manier. ’s Morgens is zij dan doodmoe; je zou van minder als je dergelijke voetbalmatch hebt gespeeld tijdens de nacht.”
Assi werd jaren later gediagnosticeerd met een scotopische overgevoeligheid (zicht).
Het harde geluid (gehoor), veroorzaakt door de vrachtwagen, was zo doordringend geweest dat haar verworven kennis (het fietsen) slechts langzaam terug kon worden opgeroepen vanuit het langetermijngeheugen.
Assi wil nog steeds niets te maken hebben met kleine hondjes, grotere dan al wel, maar zeker niet alleen.
Assi wordt geïrriteerd door geluiden die de meeste andere mensen niet kunnen horen.
Mensen met autisme ervaren de wereld als zeer chaotisch en beangstigend door de vele onsamenhangende situaties (denk aan het niet kunnen veralgemenen en het niet kunnen transfereren), de harde, pijnlijke geluiden, het veel te helder flikkerend licht. Het is als één grote, luide kermisattractie waarin de hele omgeving is vervormd.
Om zich veilig te voelen willen zij:
- Ordenen (ordenen volgens hun eigen systeem is heel dikwijls chaos)
- Alles organiseren, soms tot in het oneindige en het absurde
- Alles overhoop halen (wat is het verschil tussen de netjes opgeplooide was in de kast en de rest?)
- Routine (gisteren was het zo, vandaag moèt het ook zo, …)
- Fixeren op bepaalde activiteiten in een poging om te compenseren voor het niet kunnen betekenis geven aan woorden of handelingen van anderen
- Meer gerust gesteld worden voordat men een nieuwe situatie aanbrengt
- Dat je eenvoudige, directe vragen stelt zodat zij deze kunnen verwerken zonder dat ze geheime, verborgen boodschappen moeten ontdekken
- Je even geduld hebt want mensen met autisme verwerken langzamer de inkomende informatie en hebben moeite om hun langetermijngeheugen te bereiken om de opgeslagen kennis zo maar naar boven te halen. Ze hebben “puzzeltijd” nodig.
- Nieuwe sociale situaties aanleren via “sociale verhalen” opgesplitst in eenvoudige stappenplannen, liefst met plaatjes of alleszins opgesteld in eenvoudige, opeenvolgende “bevelen”
- Dat er vaak met hen wordt gepraat, zelfs als ze niet reageren (denk aan hun trager reactievermogen)
- En nog zo veel meer eenvoudige dingen die voor hen een wereld van verschil maken.
Praktische autismevriendelijke tips:
• Autisme is een informatieverwerkingsstoornis, daarom duurt het vaak wat langer voor de informatie verwerkt is. Mensen met autisme reageren soms iets later, dat is geen onwil of niet luisteren.
§ Mensen met autisme houden er vaak niet van zomaar aangeraakt te worden. Vermijd onnodige aanrakingen. Een goedbedoeld schouderklopje of een geruststellende aanraking wordt meestal als onprettig ervaren. Verwacht zelf bij verdriet of blijdschap ook niet zomaar een arm om je schouder.
§ Mensen met autisme kunnen zich soms moeilijk verplaatsen in de situatie van een ander en weten niet altijd hoe ze moeten reageren. Leg eerst uit wat je wilt of gaat doen en gun even tijd voor je tot de actie overgaat.
§ Oogcontact is niet steeds vanzelfsprekend. Iemand met autisme is niet onbeleefd als hij of zij geen oogcontact maakt.
§ Mensen met autisme nemen taal zeer vaak letterlijk. Zeg duidelijk wat je bedoelt en doe wat je zegt! Vermijd zeker ironie, sarcasme of figuurlijk taalgebruik!
§ Het in onze ogen soms afwijkend gedrag is geen onwil maar onmacht. Mensen met autisme kunnen vaak de niet-verbale signalen niet goed beoordelen. Zeg duidelijk wat je wilt of voelt en wees daar eerlijk in. Doe geen beroep op gevoelens maar praat over feiten.
§ Wees duidelijk in de tijdsaanduiding. Nu, straks, later, eventjes is voor iedereen anders. Zeg liever over 5 min, een uur, enz.
